?? خاصیت معجزه آسای آب
آیا از فواید بسیار زیاد آب اطلاعی دارید؟آب دارای چه فوایدی می باشد؟ نکات زیر درباره نوشیدن آب خواندنی است: |
|
تغذیه ورزشکاران
در سالهای اخیر بهدلایل مختلف (سلامت و تناسب اندام) بسیاری از افراد، ساعاتی از شبانهروز را به ورزش کردن میپردازند و عدهای هم (خصوصاً آقایان) با توجه به توصیه مربیان خود در کنار ورزش از رژیمهای غذایی خاصی استفاده میکنند. که بسیاری از این توصیههای رژیمی صحیح نمیباشند و ممکن است سلامت این ورزشکاران را به خطر بیندازد زیرا بسیاری از افرادی که از این توصیهها استفاده میکنند ورزشکاران غیرحرفهای هستند.
ورزشکاران دو دستهاند: ورزشکاران حرفهای و ورزشکاران غیرحرفهای
ورزشکار حرفهای به کسی میگویند که شغلش ورزش است، یعنی بهطور تماموقت در یک رشته ورزشی فعالیت دارد و برای مسابقه تمرین میکند، مانند فوتبالیستها.
ولی افرادی که برای تفریح و سرگرمی و یا لاغر شدن ورزش میکنند، ورزشکار غیر حرفهای هستند.
ورزشها هم دو دستهاند: ورزشهای هوازی یا استقامتی مثل شنا، فوتبال، دو میدان؛ و ورزشهای غیرهوازی یا قدرتی مثل کشتی، وزنهبرداری، بدنسازی. اینها هم مشابه نیستند و هرکدام تغذیه خاص خود را دارند
هرچهقدر مدت ورزش بیشتر شود سوخت به سمت هوازی و استفاده از چربی میرود. در ورزشهای بیهوازی که شدت ورزش افزایش مییابد بدن سوخت خود را از منابعی مانند غلات (نان، برنج، ماکارانی، سیبزمینی و ...) بهدست میآورد.
عواملی که تعیینکننده سوخت عضلات در حین ورزش میباشند عبارتند از: شدت و مدت ورزش، تناسب اندام، جنس و دریافت غذایی.
نیازهای تغذیهای ورزشکاران:
مهمترین جزء ورزش انرژی است. افرادی که در برنامه تناسب اندام شرکت میکنند یعنی هفتهای سهبار و هر بار هم 30 تا 40 دقیقه ورزش میکنند همانند افراد نرمال باید انرژی دریافت کنند یعنی به ازای کیلوگرم وزن بدنشان، باید 25 تا 35 کیلوکالری دریافت کنند و همچنان که ورزش شدیدتر میشود مقدار انرژی دریافتی نیز افزایش مییابد بهگونهای که یک ورزشکار حرفهای باید تا 10000 کیلوکالری انرژی دریافت کند و برای تأمین انرژی مورد نیاز خود، ممکن است نیاز به مصرف مکملهای غذایی و غذاهای مخصوص ورزشکاران باشد. البته این مکملها نباید جایگزین رژیمغذایی شوند.
وعدههای غذایی قبل از مسابقه
ورزشکارانی که صبح زود و بدون صبحانه ورزش میکنند دچار کاهش ذخایر گلیکوژن و خستگی میشوند. وعده غذایی قبل از مسابقه باید پرکربوهیدرات، غیرچرب و با هضم آسان باشد.
غذاهای مناسب برای قبل از مسابقه: نان تست و مربا، سیبزمینی، ماکارانی با سس گوجه، غلات با شیر بدون چربی، ماست کمچرب با طعم میوه و شکر. این غذاها را میتوانید از 4 ساعت قبل از مسابقه مصرف کنید ولی توجه کنید که هرچه به زمان مسابقه نزدیک میشوید غذاهای دیرهضمتر مثل ماکارانی را استفاده نکنید.
15 دقیقه قبل از مسابقه نصف لیوان مایعات مصرف کنید.
مصرف کربوهیدرات در طول ورزش از خستگی پیشگیری نمیکند ولی خستگی را بهتعویق میاندازد ولی مصرف بیش از حد کربوهیدرات (مثل گروه غلات) میتواند منجر به درد شکمی، نفخ و اسهال شود.
پس از ورزش بهعلت افزایش درجه حرارت بدن، اشتها کاهش یافته و ورزشکار نمیتواند غذا بخورد بنابراین استفاده از غذاهای مخصوص ورزشکاران و نوشیدنیهای ورزشی توصیه میشود.
نیاز به مایعات
آب برای تنظیم درجهحرارت بدن ضروری است. استفاده از آب خالص برای ورزشکاران مناسب نیست چون طی ورزش بر اثر تعرق مواد بسیاری علیرغم آب از دست میرود، مخصوصاً اگر فعالیت ورزشی بیش از 2 ساعت طول بکشد. مصرف آب خالص حجم خون را افزایش میدهد، افزایش حجم خون باعث افزایش دفع آب بههمراه سدیم از ادرار میشود در نتیجة دفع زیاد سدیم ورزشکار دچار گرفتگی عضلانی میشود.
آب سرد نسبت به آب گرم ارجح است زیرا خیلی سریعتر جذب میشود و سریعتر معده را ترک میکند. کسانی که در ارتفاعات بالا فعالیت بدنی انجام میدهند به مقدار بیشتری آب نیاز دارند. بعد از ورزش نوشیدنیهای 6 تا 8 درصد ضروری است.
مقدار مایعات توصیه شده برای مردان 7/3 لیتر معادل 16 لیوان است و زنان 7/2 لیتر معادل 12 لیوان است البته برای ورزشکارانی که در هوای گرم ورزش میکنند نیاز حتی بیش از 10 لیتر در روز است. در صورت امکان نیاز به مایعات باید براساس نیاز به تعریق محاسبه شود.
قبل از ورزش به ورزشکاران الکل و کافئین را توصیه نمیکنیم چون باعث افزایش دفع ادرار میشوند.
کافئین باعث افزایش تحریک اسیدهای چرب میشود پس برای ورزشهای استقامتی بهتر است. همچنین باعث افزایش قدرت انقباضی عضلات و کاهش خستگی میشود. این را نیز درنظر داشته باشید که غلظت ادراری بیش از 12 میلیگرم بر لیتر آن دوپینگ محسوب میشود ولی برای مشاهده فواید کافئین در ورزش میتوانید 5/6 میلیگرم به ازای کیلوگرم وزن بدن معادل 455 میلیگرم کافئین و معادل 4 تا 5 فنجان قهوه مصرف کنید.
مکملهای ورزشی
مولتیویتامین مینرال
ورزشهای شدید و طولانی باعث تولید مواردی در بدن و آسیبهای غشایی میشوند که نهایتاً باعث آسیبهایی به اندامهای بدن میشوند بنابراین توصیه میشود به ورزشکاران که از ویتامینهای ث، ایی، بتاکاروتن و مواد معدنی مثل روی و سلنیم استفاده کنند.
ویتامینهای گروه ب، فولات و کلسیم و روی در ورزشکاران اهمیت زیادی دارد. در ورزشهای سنگین نیز نیاز به ویتامینهای گروه ب افزایش مییابد.
مکملهای پروتئینی
مصرف این پروتئینهای مکمل مثل وی (پروتئین آب پنیر) منع نشده است ولی نباید بیش از حد مصرف شود زیرا باعث افزایش دفع آب و کمآبی میشود. بار کلیوی و دفع کلسیم را افزایش میدهد
کراتین
دفع این ماده از کلیهها نیاز به آب دارد پس ورزشکار نباید بیش از 5 گرم در روز مصرف کند تا دچار عوارض کمآبی نشود. مکملیاری کراتین در بسیاری از ورزشکاران به سبب افزایش احتباس آب در بدن سبب افزایش وزن میشود.
اسیدهای آمینه شاخهدار
مصرف این مواد بهمقدار کم بهتنهایی یا بههمراه کربوهیدرات پس از ورزش میتواند سبب بهبود تعادل نیتروژن، پروتئینسازی، کاهش آسیب ماهیچهای و افزایش ایمنی شود. البته جایگزین کردن اسیدهای آمینه با پروتئین رژیم غذایی باعث کمبود آهن، روی، نیاسین(ب3) و تیامین (ب2) میشود
حاشیههای ورزش
امروزه استفاده از داروهای نیروزا در ورزش رواج یافته است بهگونهای که حتی افرادی که بهصورت حرفهای نیز ورزش نمیکنند با توجه به توصیه مربیان ورزشی خود این داروها را استفاده میکنند. در این بخش مواردی را در رابطه با عوارض جانبی این داروها ذکر میکنیم:
استروئیدهای آندروژنیک آنابولیک
امروزه استفاده از مکملهای آنابولیک و دیگر داروهای مرتبط برای حفظ ساختار بدن و بالا بردن قابلیت ورزشی افزایش یافته و استفاده از آنها بدون توجه به عوارض جانبیشان رو به افزایش است. بهعنوان مثال تستوسترون- تستوسترون هورمون اصلی جنس مذکر است .این هورمون عملکردهای مختلفی در مراحل گوناگون زندگی دارد .تستوسترون بسیاری از روندهای فیزیولوژیک در یک مرد بزرگسال از جمله متابولیسم پروتئین عضله، عملکردهای جنسی و شناختی، متابولیسم لیپیدهای پلاسما و استخوان و ... را تنظیم میکند. برخلاف تصور عموم، مصرف خوراکی استروئید آنابولیک خطرناکتر از تزریق است
بر اساس گزارشات علمی، مصرف استروئید آنابولیک منجر به افزایش بیماریهای قلبی و عروقی همانند افزایش فشار خون البته خفیف و زودگذر، احتباس مایع، افزایش خطر ترمبوز، افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب خون، خطر انفارکتوس، خطر مرگ ناگهانی میشود و همچنین با آتروفی بیضه، کاهش تولید تستوسترون، ناتوانی جنسی و سرطان پروستات باعث کاهش باروری میشود از عوارض روانی آن میتوان نوسانات خلق، افزایش تحریکپذیری، حالت پرخاشگری، افزایش سرخوشی مرضی، رفتارهای ضداجتماعی، خودکشی و وابستگی و اعتیاد را نام برد. علیرغم موارد ذکر شده در بالا عوارض پوستی، ماهیچهای و استخوانی و همچنین کوتاهقدی، افزایش میل جنسی مردان، افزایش رشد سینه در مردان، ضعف سیستم ایمنی، افزایش استعداد به عفونت ویروس ایدز و هپاتیت ب را نیز در بر دارد.
داروهای محر ک سیستم اعصاب مرکزی
ابتداً این داروها برای بهبود کارآیی در روز مسابقه بهکار رفتند .در گذشته تصور میشد که این داروها با اثرات افزاینده کارآیی در فعالیتهای قدرتی انفجاری و رویدادهای استقامتی همراه باشند، چرا که ظرفیت ورزش شدید با مصرف این داروها افزایش یافته و حساسیت فرد در برابر درد کاهش مییابد. با این وجود، شواهد علمی ناچیزی برای اثبات اثرات مثبت محرکها بر کارآیی وجود دارد
آمفتامین
عوارض جانبی: عوارض جانبی اصلی شامل اغتشاش ذهنی، تعریق، تپش قلب، تنفس سریع، و همچنین پرفشار خونی، تپش قلب، درد عضلانی و مفصلی هستند. کاربرد طولانی مدت آمفتامین با اختلالاتی در قلب و وقفه رشد در نوجوانان همراه است .مصرف مزمن دوزهای بالا ممکن است سبب مجموعهای از تغییرات شخصیتی ماندگار مانند هذیان و توهم شود مصرف این دارو اعتیادآور است. و مرگ ناگهانی در ورزش یکی از عوارض چشمگیر مصرف این دارو است.
هورمون رشد
عوارض جانبی:
شامل تورم دستها و پاها، نمای خشن صورت، مشکلات دندانی، درد مفصلی، احتباس مایع و تعریق بیش از حد هستند. عوارض جانبی همچنین شامل افزایش خطر دیابت شیرین و پرفشار خونی، احتباس آب، مشکلات استخوانی، اختلالات قاعدگی، ناتوانی جنسی میباشد البته بعضی از عوارض با قطع مصرف دارو قابل برگشت است.
داروهای ادرارآور
داروهای ادرارآور مایع را از بدن خارج میکنند و در طب برای دفع مایع مازاد در اختلالات مختلف کاربرد دارند ورزشکاران ممکن است به سه دلیل این داروها را مورد سوءمصرف
کاهش، حفظ و افزایش وزن در کشتیگیران به گزارش روابط عمومی فدراسیون کشتی؛ مطلب آموزشی زیر در مورد کاهش، حفظ و افزایش وزن کشتیگیران توسط دکتر رامین امیرساسان پزشک تغذیه تیمهای ملی کشتی آزاد و فرنگی تألیف شده است
عوارض کاهش آب بدن بر روی سلامتی (روش کاهش وزن سریع با استفاده از سونا،تعریف و نخوردن آب): 1- ایجاد اختلال در تنظیم حرارت بدن. 2- از دست رفتن الکترولیتها و اختلال در ریتم قلبی. 3- اختلالات در عملکرد کلیوی. 4- کاهش قدرت و استقامت و ظرفیت بیهوازی . 5- خستگی زود رس. 6- کاهش تمرکز و قدرت تصمیمگیری. 7- افت عملکرد. اثرات منفی در دورههای تکراری کاهش وزن: 1- خطر افزایش وزن. 2- تجمع چربی در قسمت فوقانی بدن.(چربی احشایی) 3- اختلالات چربی و لیپوپروتئین. 4- مشکلات تولید مثلی. 5- اختلالات مواد معدنی استخوانی.
ملاحضات عملی برای کاهش وزن: 1- در رده وزنی قابل دستیابی رقابت کنید و در رده وزنی غیر منطقی قرار نگیرید. 2- قبل از فصل مسابقات ، وزن را کم کنید و آن را تدریجاً کم کنید تا چربی از بین برود. 3- اگر لازم است 10درصد وزن بدنتان کاهش یابد ، قبل از مسابقات تدریجاً 6درصد آن را کم کنید و در آخر 4درصد آن را با کم کردن آب بدن در عرض 24 تا 48 ساعت قبل از مسابقه کاهش دهید. 4- در طی تمرینات و دورههای کاهش ، برای حفظ ذخایر گلیکوژنی ، رژیم حاوی مواد قندی مصرف کنید. 5- در صورت محدودیت غذایی بای کاهش وزن ، مکملهای ویتامینی و مواد معدنی مصرف کنید. 6- دورههای زمانی بین وزنکشی و رقابت را برای جایگزینی ذخایر انرژی و آب به حداکثر برسانید. 7- بلافاصله بعد از تمرین از نوشیدن آبمیوه ، نوشابه،شربتهای شیرین و ... پرهیز کنید.(آب خالص بنوشید) 8- نوشابه گازدار، سس ، ماءالشعیر، غذاهای سرخ کردنی ،برنج در نهار و شام، کره و شیرینی را از غذاهای خود حذف کنید. 9- غذا را با سوپ و سالاد شروع کنید. 10- غذا را به آهستگی بخورید و هر لقمه غذا را در دهان 20 تا 30 بار بجوید و موقع خوردن غذا از تماشای تلویزیون خودداری کنید و حرف زدن را به حداقل برسانید و به غذا خوردن توجه کنید. 11- پرخوری در یک وعده غذایی بسیار مضر بوده و چربیساز میباشد. 12- از انواع سبزیجات ، کاهو، کلم ، هویج ، و امثال آن در هر وعده غذایی استفاده کنید.
ملاحضات عملی برای افزایش وزن: 1- به وعدههای اصلی مخصوصاً صبحانه توجه کنید. 2- بلافاصله بعد از تمرین نوشیدنی پر کربوهیدرات به همراه پروتئین مصرف کنید.برای مثال شیرعسل، شکلاتهای پروتئیندار، سفیده تخم مرغ آبپز با آبمیوه یا غذای کامل. 3- میان وعدهها را با کیفیت کنید:(میان وعده صبح، عصرانه (قبل از تمرین)، لقمههای آخر شب. 4- برای لقمههای آخر شب یک لیوان شیر با انجیر یا ... تاکید میشود. 5- خواب کافی و به موقع در شب بسیار تاکید میشود در غیر اینصورت تمرین و تغذیه تاثیری نخواهد داشت. 6- در کل برای افزایش وزن فرمول اصلی شامل تمرینات ورزشی قدرتی + رژیم پرپروتئین (حداکثر تا 2 گرم پروئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز) + مولتی ویتامین در صبحانه. 7- مصرف خودسرانه مکمل را کنار بگذارید و در صورت لزوم با مدیر تغذیه تیم مشاوره کنید. 8- حد مجاز افزایش وزن ، یک کیلو در هفته است. 9- افزایش وزن با پرخوری مساوی است با افزایش چربی که در ورزش کشتی بههیچوجه مطلوب نیست.
|
| |||
بد نیست نگاهی به نتایج این مسابقه در چند سال اخیر بیندازیم:
همچنانکه میبینید در سالهای ???? و ???? میلادی انسان برنده این مسابقه بوده است. اما آیا این امکانپذیر است؟ آیا واقعاً انسان دو پا توانایی رقابت با اسب چهارپایی -که به نظر میرسد فقط برای دویدن آفریده شده- را دارد؟
جالب اینجاست که گروهی از پژوهشگران بر این باورند که انسان در مسافتهای طولانی و در شرایط مناسب نه تنها از اسب، بلکه از هر دونده قهار دیگری که در سیارهی زمین زندگی میکند -از سگ، گرگ و کفتار گرفته تا آهوهای آفریقایی- جلو خواهد زد! آنها اعتقاد دارند این «انسان» است که آناتومی اندامهایش نشان میدهد که عملاً برای دویدن آفریده شده، کاری که اجداد میلیونها سال قبل ما به صورت تمام وقت در علفزارهای آفریقا و در تعقیب شکار انجام میدادند. در حالی که حرارت بالای ناشی از دویدن، هر جانور دیگری را پس از طی مسافتهای طولانی از پا میاندازد بدن بدون پوشش مو یا پشم انسان به او کمک میکند سریعتر از بقیهی جانوران گرمای ناشی از فعالیت شدید بدنی را دفع کند و بتواند مسافتهای طولانیتری را با دویدن طی کند. البته این نظریه مخالفانی نیز دارد، مثلاً عدهای معتقدند که نداشتن دم، ضعف بزرگی است که باعث میشود انسانها نتوانند حین دویدنهای سریع تعادل خود را همانند دیگر دوندگان دنیای وحش حفظ کنند.
|
ورزش، بهخصوص ورزشهای هوازی، که به طور مستمر و مداوم انجام میگیرد، به کاهش اختلالات عصبی و عاطفی کمک مینماید و از بروز بسیاری از اختلالات و بیماریهای روانی پیشگیری و مقابله کرده و بسیاری از عوارض آنها را درمان و یا کاهش دهد.
آمار جهانی نشان داده که در حدود 25% مردم از افسردگی و اضطراب و دیگر اختلالات روحی به درجات ضعیف تا متوسط رنج میبرند و ورزش یکی از جدیدترین رویکردها به درمان مشکلات روانی بهخصوص اضطراب و افسردگی است. ثابت شده است که ورزش و فعالیت بدنی موجب کاهش اضطراب و افسردگی و تنظیم و تعدیل میزان استرس و حتی تغییرات شخصیتی به صورت پیدایش دیدی مثبتتر نسبت به زندگی میشود.
سیمونز[1] و همکارانش در سال 1985 در پژوهشی میان افراد میانسان نشان دادند، افرادی که ورزش میکردند کمتر دچار اضطراب، فشار عصبی، افسردگی و خستگی میشدند و نیروی بیشتری نسبت به افراد گروه کنترل داشتند. همچنین نشان داده شده است که تنش عصبی، افسردگی، عصبانیت، خستگی و آشفتگی، همگی متعاقب فعالیتهای بدنی کاهش مییابند. در حالی که نیروی ذهنی افزایش مییابد. (مورگَن[2]، 1980)
انجمن بینالمللی روانشناسی ورزش (ISSP) در بیانیهای اعلام کرده است، هر چند 20 تا 30 دقیقه ورزش ممکن است برای کاهش استرس کافی باشد، اما 60 دقیقه ورزش فواید روانی بیشتری را ایجاد میکند. و مطابق با نظریات کالج آمریکایی طب ورزشی (ACSM) ورزشی که 20 تا 30 دقیقه و حداقل 3 بار در هفته و با شدت 60 تا 90 درصد حداکثر ضربان قلب ، فواید روانی بیشتری را دارد.[3]
روانشناسان و دانشمندان فیزیولوژی معتقدند که هیجانات روانی منفی مادر بیماریها است. التهاب و هیجان هنگامی که در انسانی پیدا شود، آتشی است که شعلههای آن وجود صاحبش را خاکستر میکند. اثر تخریبی هیجان به گونهای است که یونانیان باستان عقیده داشتند که به وقت بروز یک هیجان، روح به نوعی موقتاً از بدن خارج میشود. کمبود ویتامینها، زخم معده، جنون و دیوانگی، بیماریهای اعصاب، بیماریهای روانی و همه از هیجان سرچشمه میگیرد.
مجله لایف مینویسد: 99 درصد از اختلافات زناشویی در نتیجه هیجانات آنی است. و طبق آمار[4]، 60 درصد از حملههای عصبی در اثر عصبانیت و هیجان ناگهانی است. دکتر آلکسیس کارل[5] میگوید: «عدم تعادل دستگاه عصبی احشایی، بیماریهای معده و روده را سبب میشود.» و دکتر ادوارد بودلسکی ثابت کرده است که: بیماری قند مستقیماً از هیجانات عصبی حاصل میشود، که تعادل شیمیایی بدن را به هم میزند.[6]
ورزش با مقاوم کردن اعضای داخلی و سیستم ایمنی بدن، از بروز اینگونه هیجانها مقابله و در صورت وجود هیجان آن را آرام میکند. همچنین بوسیلة تقویت سیستم اعصاب و تسکین اسپاسمهای عصبی، به مقابله با بیماریهای عصبی برمیخیزد.[7]
در موقعیت فشارهای روانی و هیجانی، تمام سیستمهای بدن اعم از سیستم عصبی و خودکار، سیستم هورمونی درونریز، سیستم قلبی ـ عروقی و ... برای عکسالعمل مناسب بسیج میشوند. و در اثر آن هورمونهای استرس از جمله آدرنالین در خون آزاد شده و میزان فشار خون و کلسترول خون افزایش مییابد، و قلب و ریهها تندتر انجام وظیفه میکنند. در این شرایط اگر فعالیت بدنی و به خصوص ورزش هوازی انجام گیرد، تمام دستگاهها و سیستم ایمنی بدن نیرومند و مقاوم شده و روند عکسالعمل و ستیز آنها با عامل استرسزا تسهیل و اصلاح میشود، و هیچ عارضه جانبی برای بدن به وجود نمیآید.
آدرنالین و هورمونهای دیگر استرس، باعث میشوند تا بیش از حد هشیار باشیم؛ به همین علت، گاهی حتی پس از بین رفتن عامل استرسزا، بازگشت به حالت طبیعی دشوار میشود. این هورمونها هنوز بدن را در حالت مقابله، فشار و انقباض عضلات باقی میگذارند. این جا است که به یاری ورزش نیازمند میشویم. پیادهروی، دوچرخهسواری، شنا و حتی نرمشهای کششی قادرند، سیستم اعصاب را به حالت طبیعی برگردانده و آدرنالین را از سیستم گردش خون بیرون رانند. این تمرینات عضلات را شل کرده و ضربان قلب را افزایش میدهند و باعث بهبودی جریان گردش خون میشوند؛ و متعاقب آن، این هورمونها از سیستم بدن شسته شده و بدن به حالت طبیعی و تعادل برمیگردد.
یکی از متخصصین بهداشت روانی مینویسد: «ورزش جسمی، آثار منفی استرس را به شیوههای مختف کاهش میدهد:
در درجه اول، هورمونهای وارد شده در جریان خون به هنگام استرس را مصرف میکند و خطر آنها را در تحت تأثیر قرار دادن دستگاه ایمنی بدن کاهش میدهد.
در درجه دوم: تنش متراکم شده در ماهیچهها را آزاد میسازد.
و بالاخره، ورزش نیرو، نرمی و قدرت بدنی را افزایش میدهد و مقاومت دستگاه قلبی ـ عروقی را زیادتر میکند.»[8]
از عوارض روانی استرس میتوان اضطراب، عدم اعتماد به نفس، درخودماندگی، احساس ناامیدی، انزوای اجتماعی و خودداری از شرکت در فعالیتهای جسمی و تمرینات ورزشی را نام برد؛ دور باطلی که موجب تشدید خطر آن میشود. البته، تلاش در جهت مخالف آن و شرکت کردن در فعالیتهای بدنی و ورزشی به خصوص از نوع تمرینات هوازی و در محیطهای طبیعی، گامی است برای کاهش دادن استرس و برطرف کردن عوارض آن.
ورزش از رویکردهای نسبتاً جدید در درمان افسردگی به شمار میرود، که اثر ضدافسردگی آن توجه زیادی را به خود جلب کرده است. ورزش یکی از مهمترین عوامل کاهش افسردگی و یا پیشگیری از به وجود آمدن آن میباشد. پژوهشها نشان میدهند که ورزش، میتواند برای افسردگی تدبیر درمانی مؤثری باشد؛ تا آنجا که گفته میشود، ورزش خود درمانی افسردگی است. (استولرمن[19]، 1994) نتایج تحقیقات دیگری نیز حاکی است، که ورزش به اندازه دارو درمانی و شناخت درمانی در معالجة افسردگی مؤثر است.[20] در یک تحقیق آیندهنگر معلوم شد که ورزشکاران، چه آنان که خود در تحقیق شرکت کرده بودند، و چه آنان که به طور تصادفی در آزمون شرکت داده شده بودند (گروه آزمایشی)، کمتر از گروه کنترل که ورزش نمیکردند، دچار افسردگی شدند. (رامیز[21] و همکاران، 1978؛ مک کان[22] و همکارش، 1984)[23]
در مورد اینکه ورزش تا چه سطح و درجهای از افسردگی نافع است، پژوهشها نشان داده که ورزش منظم یک روش درمانی مؤثر و ارزشمند برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط است، و ممکن است در درمان علایم جانبی اختلالات شدید افسردگی نیز مفید باشد. نورث و همکارانش در سال 1990 با به کار بردن تکنیک فراتحلیلی دریافتند که فعالیت ورزشی برای همه انواع اختلالات افسردگی مفید است. انجمن بینالمللی روانشناسی ورزش (ISSP)، با درنظر گرفتن بیانیه انستیتوِ ملی بهداشت روانی آمریکا اعلام کرده است، که ورزش میتواند عامل فرعی و کمکی برای درمان تخصصی افسردگی شدید باشد.
عدم فعالیت بدنی ممکن است همراه با علائمی از افسردگی باشد. (فارمر[24]، 1988) پسران کمتر از دختران مستعد افسردگی هستند، و روانپزشکان معتقدند که این امر تا حدودی به علت عادت پسران به فعالیت و ورزش کردن است.
اگر افراد افسرده به صورت منظم ورزش کنند، بهبود چشمگیری در علایم زیست ـ رفتاری آنها به وجود خواهد آمد و در نتیجه آشفتگی و غم و اندوه کمتری را احساس کرده و به آرامش روانی دست پیدا میکنند، و خواب بهتر و آسودهای را خواهند داشت.
فعالیتهای تفریحی و ورزشی، به خصوص از انواع هوازی و شادیبخش آنها، میتواند از جهتهای مختلف از ایجاد افسردگی پیشگیری و آن را درمان کنند:
اولاً، ورزش درست در جهت مخالف حالتهای افسردگی، با انرژیبخشی و کمکردن فشارهای عضلانی و ایجاد انگیزه و روحیه بهتر، میل به فعالیتهای لذتبخش همچون معاشرت، تفریح و ... را افزایش داده و احساس خستگی و تنبلی و احساس منفی و بدبینانه به زندگی را مرتفع میسازد.
ثانیا، با افزایش ترشح ماده شیمیایی شادیآور و لذتبخش به نام اندروفین، مشکل اساسی فرد افسرده (ناتوانی در کسب لذت) را از بین میبرد.
ثالثاً، سطح «تریپتوفانِ»[25] خون را بالا میبرد. تریپتوفان اسید آمینة پیشساز سروتونین است. مطالعات بیانگر این مطلبند که تریپتوفان و پیشساز دیگر سروتونین به نام «5ـ هیدروکسی تریپتوفان» اثر ضدافسردگی دارند.
روانپزشکان معتقدند، در حالت افسردگی تعادل شیمیایی بدن به هم ریخته، فعالیت بعضی از آمینهای مغزی مانند «نوراپی نفرین» کم میشود. همچنین شواهد آزمایشگاهی متعددی وجود دارد که بیانگر کمبود مقدار سروتونین یا پایین بودن فعالیت آن در مغز افراد افسرده است.[26] ورزش ترشح این ناقلین عصبی را افزایش داده و همچون داروهای ضدافسردگی که فعالیت سروتونین را در مغز تحریک میکنند، عمل میکند. و خلق و خوی فرد را نیز بهتر میکند.
رابعاً، با تقویت و مقاوم کردن ارگانیسم و با ارمغان آوردن بهداشت جسمی و تندرستی، آن دسته از عوارض جسمی مثل سردرد، دلدرد، بیاشتهایی، یبوست و ... را رفع میکند، و در نهایت به افسردگی غلبه میکند.
ورزش، بهخصوص ورزشهای هوازی، که به طور مستمر و مداوم انجام میگیرد، به کاهش اختلالات عصبی و عاطفی کمک مینماید و از بروز بسیاری از اختلالات و بیماریهای روانی پیشگیری و مقابله کرده و بسیاری از عوارض آنها را درمان و یا کاهش دهد.
آمار جهانی نشان داده که در حدود 25% مردم از افسردگی و اضطراب و دیگر اختلالات روحی به درجات ضعیف تا متوسط رنج میبرند و ورزش یکی از جدیدترین رویکردها به درمان مشکلات روانی بهخصوص اضطراب و افسردگی است. ثابت شده است که ورزش و فعالیت بدنی موجب کاهش اضطراب و افسردگی و تنظیم و تعدیل میزان استرس و حتی تغییرات شخصیتی به صورت پیدایش دیدی مثبتتر نسبت به زندگی میشود.
سیمونز[1] و همکارانش در سال 1985 در پژوهشی میان افراد میانسان نشان دادند، افرادی که ورزش میکردند کمتر دچار اضطراب، فشار عصبی، افسردگی و خستگی میشدند و نیروی بیشتری نسبت به افراد گروه کنترل داشتند. همچنین نشان داده شده است که تنش عصبی، افسردگی، عصبانیت، خستگی و آشفتگی، همگی متعاقب فعالیتهای بدنی کاهش مییابند. در حالی که نیروی ذهنی افزایش مییابد. (مورگَن[2]، 1980)
انجمن بینالمللی روانشناسی ورزش (ISSP) در بیانیهای اعلام کرده است، هر چند 20 تا 30 دقیقه ورزش ممکن است برای کاهش استرس کافی باشد، اما 60 دقیقه ورزش فواید روانی بیشتری را ایجاد میکند. و مطابق با نظریات کالج آمریکایی طب ورزشی (ACSM) ورزشی که 20 تا 30 دقیقه و حداقل 3 بار در هفته و با شدت 60 تا 90 درصد حداکثر ضربان قلب ، فواید روانی بیشتری را دارد.[3]
روانشناسان و دانشمندان فیزیولوژی معتقدند که هیجانات روانی منفی مادر بیماریها است. التهاب و هیجان هنگامی که در انسانی پیدا شود، آتشی است که شعلههای آن وجود صاحبش را خاکستر میکند. اثر تخریبی هیجان به گونهای است که یونانیان باستان عقیده داشتند که به وقت بروز یک هیجان، روح به نوعی موقتاً از بدن خارج میشود. کمبود ویتامینها، زخم معده، جنون و دیوانگی، بیماریهای اعصاب، بیماریهای روانی و همه از هیجان سرچشمه میگیرد.
مجله لایف مینویسد: 99 درصد از اختلافات زناشویی در نتیجه هیجانات آنی است. و طبق آمار[4]، 60 درصد از حملههای عصبی در اثر عصبانیت و هیجان ناگهانی است. دکتر آلکسیس کارل[5] میگوید: «عدم تعادل دستگاه عصبی احشایی، بیماریهای معده و روده را سبب میشود.» و دکتر ادوارد بودلسکی ثابت کرده است که: بیماری قند مستقیماً از هیجانات عصبی حاصل میشود، که تعادل شیمیایی بدن را به هم میزند.[6]
ورزش با مقاوم کردن اعضای داخلی و سیستم ایمنی بدن، از بروز اینگونه هیجانها مقابله و در صورت وجود هیجان آن را آرام میکند. همچنین بوسیلة تقویت سیستم اعصاب و تسکین اسپاسمهای عصبی، به مقابله با بیماریهای عصبی برمیخیزد.[7]
در موقعیت فشارهای روانی و هیجانی، تمام سیستمهای بدن اعم از سیستم عصبی و خودکار، سیستم هورمونی درونریز، سیستم قلبی ـ عروقی و ... برای عکسالعمل مناسب بسیج میشوند. و در اثر آن هورمونهای استرس از جمله آدرنالین در خون آزاد شده و میزان فشار خون و کلسترول خون افزایش مییابد، و قلب و ریهها تندتر انجام وظیفه میکنند. در این شرایط اگر فعالیت بدنی و به خصوص ورزش هوازی انجام گیرد، تمام دستگاهها و سیستم ایمنی بدن نیرومند و مقاوم شده و روند عکسالعمل و ستیز آنها با عامل استرسزا تسهیل و اصلاح میشود، و هیچ عارضه جانبی برای بدن به وجود نمیآید.
آدرنالین و هورمونهای دیگر استرس، باعث میشوند تا بیش از حد هشیار باشیم؛ به همین علت، گاهی حتی پس از بین رفتن عامل استرسزا، بازگشت به حالت طبیعی دشوار میشود. این هورمونها هنوز بدن را در حالت مقابله، فشار و انقباض عضلات باقی میگذارند. این جا است که به یاری ورزش نیازمند میشویم. پیادهروی، دوچرخهسواری، شنا و حتی نرمشهای کششی قادرند، سیستم اعصاب را به حالت طبیعی برگردانده و آدرنالین را از سیستم گردش خون بیرون رانند. این تمرینات عضلات را شل کرده و ضربان قلب را افزایش میدهند و باعث بهبودی جریان گردش خون میشوند؛ و متعاقب آن، این هورمونها از سیستم بدن شسته شده و بدن به حالت طبیعی و تعادل برمیگردد.
یکی از متخصصین بهداشت روانی مینویسد: «ورزش جسمی، آثار منفی استرس را به شیوههای مختف کاهش میدهد:
در درجه اول، هورمونهای وارد شده در جریان خون به هنگام استرس را مصرف میکند و خطر آنها را در تحت تأثیر قرار دادن دستگاه ایمنی بدن کاهش میدهد.
در درجه دوم: تنش متراکم شده در ماهیچهها را آزاد میسازد.
و بالاخره، ورزش نیرو، نرمی و قدرت بدنی را افزایش میدهد و مقاومت دستگاه قلبی ـ عروقی را زیادتر میکند.»[8]
از عوارض روانی استرس میتوان اضطراب، عدم اعتماد به نفس، درخودماندگی، احساس ناامیدی، انزوای اجتماعی و خودداری از شرکت در فعالیتهای جسمی و تمرینات ورزشی را نام برد؛ دور باطلی که موجب تشدید خطر آن میشود. البته، تلاش در جهت مخالف آن و شرکت کردن در فعالیتهای بدنی و ورزشی به خصوص از نوع تمرینات هوازی و در محیطهای طبیعی، گامی است برای کاهش دادن استرس و برطرف کردن عوارض آن.
ورزش از رویکردهای نسبتاً جدید در درمان افسردگی به شمار میرود، که اثر ضدافسردگی آن توجه زیادی را به خود جلب کرده است. ورزش یکی از مهمترین عوامل کاهش افسردگی و یا پیشگیری از به وجود آمدن آن میباشد. پژوهشها نشان میدهند که ورزش، میتواند برای افسردگی تدبیر درمانی مؤثری باشد؛ تا آنجا که گفته میشود، ورزش خود درمانی افسردگی است. (استولرمن[19]، 1994) نتایج تحقیقات دیگری نیز حاکی است، که ورزش به اندازه دارو درمانی و شناخت درمانی در معالجة افسردگی مؤثر است.[20] در یک تحقیق آیندهنگر معلوم شد که ورزشکاران، چه آنان که خود در تحقیق شرکت کرده بودند، و چه آنان که به طور تصادفی در آزمون شرکت داده شده بودند (گروه آزمایشی)، کمتر از گروه کنترل که ورزش نمیکردند، دچار افسردگی شدند. (رامیز[21] و همکاران، 1978؛ مک کان[22] و همکارش، 1984)[23]
در مورد اینکه ورزش تا چه سطح و درجهای از افسردگی نافع است، پژوهشها نشان داده که ورزش منظم یک روش درمانی مؤثر و ارزشمند برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط است، و ممکن است در درمان علایم جانبی اختلالات شدید افسردگی نیز مفید باشد. نورث و همکارانش در سال 1990 با به کار بردن تکنیک فراتحلیلی دریافتند که فعالیت ورزشی برای همه انواع اختلالات افسردگی مفید است. انجمن بینالمللی روانشناسی ورزش (ISSP)، با درنظر گرفتن بیانیه انستیتوِ ملی بهداشت روانی آمریکا اعلام کرده است، که ورزش میتواند عامل فرعی و کمکی برای درمان تخصصی افسردگی شدید باشد.
عدم فعالیت بدنی ممکن است همراه با علائمی از افسردگی باشد. (فارمر[24]، 1988) پسران کمتر از دختران مستعد افسردگی هستند، و روانپزشکان معتقدند که این امر تا حدودی به علت عادت پسران به فعالیت و ورزش کردن است.
اگر افراد افسرده به صورت منظم ورزش کنند، بهبود چشمگیری در علایم زیست ـ رفتاری آنها به وجود خواهد آمد و در نتیجه آشفتگی و غم و اندوه کمتری را احساس کرده و به آرامش روانی دست پیدا میکنند، و خواب بهتر و آسودهای را خواهند داشت.
فعالیتهای تفریحی و ورزشی، به خصوص از انواع هوازی و شادیبخش آنها، میتواند از جهتهای مختلف از ایجاد افسردگی پیشگیری و آن را درمان کنند:
اولاً، ورزش درست در جهت مخالف حالتهای افسردگی، با انرژیبخشی و کمکردن فشارهای عضلانی و ایجاد انگیزه و روحیه بهتر، میل به فعالیتهای لذتبخش همچون معاشرت، تفریح و ... را افزایش داده و احساس خستگی و تنبلی و احساس منفی و بدبینانه به زندگی را مرتفع میسازد.
ثانیا، با افزایش ترشح ماده شیمیایی شادیآور و لذتبخش به نام اندروفین، مشکل اساسی فرد افسرده (ناتوانی در کسب لذت) را از بین میبرد.
ثالثاً، سطح «تریپتوفانِ»[25] خون را بالا میبرد. تریپتوفان اسید آمینة پیشساز سروتونین است. مطالعات بیانگر این مطلبند که تریپتوفان و پیشساز دیگر سروتونین به نام «5ـ هیدروکسی تریپتوفان» اثر ضدافسردگی دارند.
روانپزشکان معتقدند، در حالت افسردگی تعادل شیمیایی بدن به هم ریخته، فعالیت بعضی از آمینهای مغزی مانند «نوراپی نفرین» کم میشود. همچنین شواهد آزمایشگاهی متعددی وجود دارد که بیانگر کمبود مقدار سروتونین یا پایین بودن فعالیت آن در مغز افراد افسرده است.[26] ورزش ترشح این ناقلین عصبی را افزایش داده و همچون داروهای ضدافسردگی که فعالیت سروتونین را در مغز تحریک میکنند، عمل میکند. و خلق و خوی فرد را نیز بهتر میکند.
رابعاً، با تقویت و مقاوم کردن ارگانیسم و با ارمغان آوردن بهداشت جسمی و تندرستی، آن دسته از عوارض جسمی مثل سردرد، دلدرد، بیاشتهایی، یبوست و ... را رفع میکند، و در نهایت به افسردگی غلبه میکند.