ورزش از دیدگاه ابو علی سینا

امروزه جهت استفاده های درمانی و برطرف کردن کوفتگی بدن بعد از ورزش، حمام سونا را به ورزشکاران پیشنهاد می کنند. بیشترین تاًثیر سونا در اشخاص سالم هنگامی است که فرد عضلات و اندام های خود را در ورزش یا مسابقه‌ای سنگین به کار گرفته و تا حد زیادی خسته کرده باشد. نتایج مفید سونا پس از این قبیل فعالیت های شدید جسمی و در رفع انقباض و سفتی عضلات بسیار چشمگیر است، زیرا باعث دفع اسید لاکتیک و دیگر مواد زاید از بافت های بدن می شود و خستگی و کوفتگی عضلانی را به سرعت از بین می برد و باعث مصونیت از سرما خوردگی می شود. در واقع مراحل مختلف سونا (گرمای زیاد و سرد کردن ناگهانی) باعث بروز حالتی مانند جزر و مد و جریان خون در تمام بدن می شود که نتیجه مستقیم این فعل و انفعال، تحریک اعصاب و غدد است و انقباض به وجود آمده خود نوعی ورزش عمومی برای اندام های داخلی بدن محسوب می شود. به طور کلی سه نوع سونا وجود دارد :
1 - سونای خشک
2 - سونای بخار
3 - سونای یک نفره
ورزشکارن رشته های مختلف ورزشی بهتر است هفته‌ای یک بار از سونا استفاده کنند، با در نظر گرفتن این نکته که یک ساعت و نیم پس از تمرین مجاز به استفاده از سونا هستند و هر جلسه می توانند سه نوبت داخل سونا شوند. حداکثر استفاه از سونا 15 دقیقه است و 4-3 دقیقه نخست در پله اول و سپس می توانند به پله های بالاتر بروند. ضروری است پس از سونا با خوردن مایعات فراوان آب از دست رفته را جبران کنند.
فصل ششم نیز در مورد شستشو با آب سرد است و توصیه می کند،کسانی از شستشوی آب سرد استفاده کنند که از نظر بدنی آماده باشند و بچه ها را باید از این کار منع کرد چون توان بالایی برای انجام این کار ندارند. «بر همه کسانی که به حمام می روند لازم است به تدریج داخل گرمابه شوند و در گرمخانه آن چندان بمانند تا مواد دفعی بگدازند و بدن آسایش یابد. استحمام خستگی را از بین می برد. گاهی بعد از شستشو با آب گرم، تن را با آب سرد آشنا می کنند تا پوست نیرو یابد و گرمای غریزی متوقف شود و خارج نگردد. گاهی ورزشکاران بعد از انجام ورزش این کار را انجام می دهند.» چیزی که امروزه فرد بعد از خروج از گرمخانه (سونا) بلافاصله زیر دوش آب ولرم می رود تا عرق از تن زدوده شود، سپس مرحله خنک کردن بدن را با وارد شدن به حوضچه آب سرد یا دوش سرد انجام می دهد. هنگام غوطه ور شدن در حوضچه آب سرد باید تمام بدن زیر سطح آب سرد قرار گیرد، در غیر این صورت دو گانگی حرارت بین سر و قسمت های بدن به وجود می آید که به دلیل گرمای زیاد بدن خطراتی را در بر خواهد داشت. فرو رفتن ناگهانی در آب سرد (یا دوش گرفتن آب سرد) باعث تغییر گردش و فشار خون از سطح به عمق می شود و پیامد آن شوک لذت بخش و دلپذیر خواهد بود.
فصل هفتم کتاب در مورد رژیم غذایی است. در اول بحث ابو علی سینا به این امر اشاره می کند که : «کسی که می خواهد بهداشت را رعایت کند نباید غذا های دارویی مانند سبزی (بقول) و میوه و نظایر آن را غذای اصلی خود قرار دهد، زیرا غذاهای نرم کننده خون را می سوزانند، غذاهای غلیظ بلغم آورند و تن را سنگین می‌کنند.» ایشان در ادامه بحث مواد غذایی اصلی را گوشت، گندم، شیرینی، نوشابه (مایعات) میوه جات و خشکبار تقسیم بندی می‌نماید. همچنین مطالبی که در ادامه کتاب آورده شده شامل موقع غذا، مقدار غذا، و عده های غذا، غذا و گوارش آن است و در کل در خصوص عادات غذایی و نحوه خوردن مواد غذایی چه در تابستان و زمستان اشاراتی چند دارد. متخصصین امروزی مواد غذایی را به طور کلی در دو گروه بزرگ تحت عناوین مواد غذایی انرژی دار و مواد غذایی بدون انرژی دسته بندی می کنند.
1 - مواد غذایی انرژی دار : این گروه از مواد غذایی شامل قندها، چربی ها و پروتئین ها است.
2 - مواد غذایی بدون انرژی: این گروه از مواد غذایی شامل آب، عناصر معدنی و ویتامین ها است.
بر اولویت دادن ورزش بر تغذیه در اول مقاله توسط دانشمند بزرگ ابو علی سینا اشاره کردیم. حال در اینجا نظر متخصصین امر را در این مورد عنوان می کنیم که به طور کلی عضلات بدن در اثر عدم تحرک و فعالیت، ضعیف و ناتوان می شوند، زیرا جریان خون در حالت عدم تحرک کند شده و انساج آن در صورت مداومت به علت عدم جذب خون ضعیف می شود و در نتیجه وزن عضلات به نسبت وزن طبیعی بدن کاسته شده، قدرت و توان انجام برخی حرکات زایل می گردد. بنابراین رژیم غذایی به تنهایی قادر نیست زیانی را که در اثر بی تحرکی حاصل می شود جبران نماید. به طور کلی باید گفته شود صرفاً توجه به رژیم غذایی قادر به متناسب سازی بدن نیست و نقش ورزش را به عنوان یک عامل اساسی در ایجاد سلامت بدن و تناسب اندام، نمی توان نادیده گرفت .
فصل هشتم کتاب در مورد آب (مایعات) مطالبی آورده. ابو علی سینا در مورد آب می نویسد: «زلاترین آب برای مزاج های معتدل آبی است که به طور طبیعی به حد اعتدال سرد باشد و یا به وسیله یخ و به طور غیر مستقیم – به ویژه اگر یخ بد و ناپاکیزه باشد – سرد شده باشد. حتی اگر یخ پاک و خوب باشد صلاح نیست که آن‌را در داخل نوشیدنی بیندازند، زیرا آنچه بر اثر آب شدن یخ حاصل می شود برای پی ها، اندام های تنفسی و درون بدن به طور عمومی زیان بخش است و بجز اندام های بسیار خون دار (خونگرم)، اندام های دیگر یخ را تحمل نمی کنند. اگر زیان آب یخ به سرعت آشکار نشود، به مرور زمان و در ایام پیری کنش زیان آور خود را نشان خواهد داد.» متخصصین علوم ورزشی در خصوص مصرف آب در حین فعالیت های ورزشی توصیه می کنند که بهترین نحوه نوشیدن برای بر طرف نمودن کمبود آب بدن ساعت به ساعت است، چرا که نوشیدن مایعات هنگام فعالیت ورزشی در بهبود استقامت مؤثر است. ولیکن در مورد نوشیدن آب سرد و خنک چه در هنگام فعالیت و چه بعد از فعالیت تا هنگامی که بدن گرم است توصیه می کنند که از آب سرد استفاده نشود، زیرا این عمل علاوه بر آن که می تواند در کار معده اختلال ایجاد کند به ایجاد عفونت در گلو نیز کمک می‌نماید.